تمام پرتو های یونساز مضر هستند

تمام پرتو های یونساز مضر هستند !! 1

در سال 1927 با انجام آزمایشاتی بر روی مگس سرکه برای اولین بار اثر جهش زایی پرتو های یون ساز نشان داده شد .

مهم ترین جنبه ی این کشف این است که تابش های یون ساز باعث ایجاد جهش هایی خاص نمی شوند و موجب افزایش ناهنجاری های طبیعی می شود .

آسیبی که در نهایت پرتو های یونیزان ایجاد می کنند سبب تغییرات در ساختمان کروموزوم ها ، تغییرات شیمیایی در ساختمان مولکول DNA و تغییر در میزان بیان پروتون ها و ژن ها می باشد . همه ی این تغییرات با تاثیر بر DNA رخ می  دهد که این به دو صورت ممکن است :

به صورت مستقیم

پرتو مستقیما خود DNA را هدف قرار می دهد و با زنجیره ای از وقایع سبب تغییر بیولوژیکی سلول می شود که در پرتو هایی که قابلیت انتقال خطی انرژی ( LET ) بالاتری دارند مانند نوترون و ذرات آلفا پدیده غالب تر است .

به صورت غیر مستقیم

پرتو های یونیزان مولکول های دیگر را یونیزه کنند و با تولید رادیکال های آزاد (یون یا اتمی که دارای الکترون جفت نشده باشد ) بر DNA تاثیر بگذارد .

پدیده یونیزاسیون ممکن است فقط   1/10⁵ ثانیه به طول انجامد و رادیکال های اولیه تولید شده 1/10¹⁰  ثانیه عمر دارند . همانطور که می بینید سرعت نیست شدن رادیکال ها ( به علت سرعت واکنش سریع آن ها و ناپایداری ) خیلی زیاد است . حال اگر این اثرات بر DNA سبب مرگ سلولی شود ( زمانی سلولی دچار مرگ می شود که نتواند تقسیم سلولی انجام دهد ) به آن اثرات قطعی گفته می شود مثل آسیب های پوستی که از ضعیف ترین اثر که اریتمای گذرا باشد ( 2 گری ) تا نکروز ایسکمیک بافت ( 18 گری ) با دوز های مختلف متفاوت است .

یعنی در اثرات قطعی آستانه ی دوز مشخص است و میزان دوز رابطه ی خطی با آسیب های وارده دارد .

و اگر اثرات پرتو ها بر DNA سبب مرگ سلولی نشود ممکن است سبب ایجاد جهش شود .این جهش ها اگر در سلول های جنسی اتفاق بیافتد به نسل بعد منتقل می شود و اگر در سلول های سوماتیک رخ دهد ممکن است سبب سرطان شود . به این اثرات ، اثرات احتمالی گفته می شود که با افزایش دوز احتمال افزایش جهش ها بیشتر می شود .

بر مبنای نظریه LNT در سطوح دوز پایین نیز احتمال وقوع اثرات بیولوژیک وجود دارد ، یعنی اطلاعاتی دال بر وجود یک آستانه که در زیر آن هیچگونه اثر بیولوژیکی بروز نمیکند ، وجود ندارد . پس ضرورت حفاظت از بیمار بسیار مهم است حتی اگر دوز اشعه پایین باشد .

پرتو گیری در طبیعت

جذب پرتو فقط محدود به رادیولوژی و محیط بیمارستان نمی شود بلکه منابع خارجی و داخلی نیز وجود دارند

منابع خارجی : 1. پرتوهای کیهانی ( تابش پرتو کیهانی به ازای هر دو هزار متر افزایش در ارتفاع از سطح دریا ، دو برابر می شود )

2. پرتوی گامای زمینی (ناشی شده از مواد رادیواکتیو محیط )

3. گاز رادون متصاعد شده از خاک ( که الفا تابش می کند )

منابع داخلی : هسته های رادیواکتیو ( که ممکن است در اثر بلع و یا تنفس وارد بدن می شوند )