سنجش تراکم استخوان

سنجش تراکم استخوان:

تراکم سنجی استخوان یا دانسیتومتری روشی است که با استفاده از آن می توان محتویات معدنی استخوان را اندازه گیری کرد و از این طریق به سفتی و درجه محکم بودن استخوان های بدن پی برد.

از ابتدای تشکیل جنین تا حدود ٢٠ سالگی ، کلسیم در استخوان ها رسوب می کند تا در نهایت استخوان ها کاملا متراکم می شود و در تعیین میزان ریسک شکستگی استخوان بسیار کارآمد است.

ژنتیک و میزان فعالیت بدنی مهمترین عوامل تاثیرگذار در تعیین تراکم استخوان هستند.همچنین میزان مصرف ویتامین دی و کلسیم نیز در تراکم استخوان موثر واقع می باشد.

استخوانی که مواد معدنی خود را از دست داده ، ضعیف می شود و احتمال شکستگی و احساس ضعف در استخوان، این کاهش را نشان می دهد.

 

اندازه گیری میزان مواد معدنی bone mineral density یا BMD بسیار سریع و بدون درد می باشد. درمان پوکی استخوان زمانی انجام می شود که سنجش تراکم استخوان نشان دهنده پوکی استخوان باشد.

 

برای اندازه گیری تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن DEXA است و بعد آن روش quantitative ultrasaund استفاده می شود که رسپتور آن قابل حمل و پرتابل است.

رایج ترین روش دنسیتومتری، روشDEXA است، بدون درد ،بدون تهاجم و بدون هیچ گونه تزریقی انجام می شود.

در این روش دو منبع اشعه x قرار دارد و وجود دو منبع برای دقیق تر کردن اندازه گیری انجام می گیرد. اشعهx به سمت استخوانی که قصد تراکم سنجی آن را داریم فرستاده می شود. طبق ماهیت استخوان مقداری از اشعه x جذب و مقداری عبور می کند، در نتیجه مقدار دانسیته ای که بجا می گذارد توسط گیرنده اندازه گیری می شود. هرچه تراکم استخوان بیشتر باشد میزان جذب اشعه بیشتر و میزان عبور آن کمتر است.

مقدار اشعه دریافتی توسط گیرنده یا دتکتور به یک مانیتور رفته و در آنجا مقیاس اشعهx  به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل می شود.

در طی این آزمون بیمار روی تخت دراز کشیده و سیستم قسمت های مورد نظر را اسکن می کند.

دو نوع سیستم اسکن برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد: سیستم مرکزی  _  سیستم محیطی

سیستم اسکن مرکزی مربوط به تراکم استخوان نواحی مرکزی بدن یعنی ستون مهره ها و لگن بررسی شده و سیستم محیطی تراکم استخوان های محیطی تر مثل انگشتان و مچ های دست و پا بررسی می شود.

درنهایت دانسیته استخوانی هر بیمار با نمودار افراد سالم مقایسه می شود و نتیجه اعلام می گردد.

روش نوین تراکم سنجی استخوان استفاده از اولتراسوند است . این سیستم بسیار کوچکتر و ارزان قیمت تر از DEXA است و زمان انجام آن ١ دقیقه  می باشد در حالیکه در سیستم های DEXA زمان انجام آن بین ١٠ تا ٣٠ دقیقه است که این باز هم بستگی به ناحیه مورد بررسی دارد.

 

مزایای استفاده از اولتراسوند:

1.       مقایسه چندین تصویر و ضبط تصاویر

2.       امکان تکرار تصاویر

3.       ذخیره سازی تصاویر بیماران برای مدت طولانی

4.       نمایش رنگی تصاویر برای ارزیابی بهتر دانسیته

5.       کالیبراسیون دقیق و کنترل داخلی

6.       مشخص شدن میزان مواد معدنی ناحیه مورد آزمون ROI به همراه حدود هندسی آن

7.       هیچ اشعه یونیزانی وجود ندارد

8.       سرعت بالای آزمون 3ms

 

 

اقداماتی که برای تشخیص انجام میشود:

●       سنجش جذب فوتون منفرد و دوگانه

●       توموگرافی کامپیوتری کمی

●       بررسی فعال سازی نوترون های کلسیم

و استفاده از اولتراسوند می توان اتلاف مواد معدنی را نشان داد.

 

اقدامات درمانی مورد نیاز:

●       استراحت و گرمای موضعی که اکسایش بیمار را به همراه می آورد

●       هورمون استروژن سرعت جذب استخوان را زیاد می کند اما تشکیل استخوان بالا نمی رود فقط مانع دفع کلسیم می شود و اتلاف استخوان را به تعویق می اندازد.

 

در مواقعی که بیمار نمی تواند استروژن بگیرد ، تجویز ٠٠۵١ میلی گرم کلسیم بسیار مناسب است.

مصرف کلسیم اثر خوبی بر حفظ استخوان کروتیکال دارد ولی اثری روی استخوان ترابکولار ندارد.

در خانم های ۶۵ سال به بالا توصیه می شود که تراکم استخوان انجام بگیرد.

 

چه زمانی باید  تراکم سنجی استخوان انجام بگیرد؟ :

●       وجود بیماری های همراه با پوکی استخوان مثل روماتیسم مفصلی یا سلیاک

●       ایجاد قوز در کمر به علت شکستگی های مکرر مهره

●       در استخوان هایی که براثر ضربه کوچک شکسته می شود باید به پوکی استخوان شک کرد و تست تراکم استخوان انجام شود

●       سابق شکستگی لگن در خانواده مادری

●       کمبود شدید وزن  BMI<19

نویسنده : بهار کمالی نیا