او پی جی
امروزه به دلیل وجود بیماری های مختلف دهان و دندان وبرای سهولت کار دندانپزشکان برای تشخیص و یافتن راه درمان ، دستگاه و روش های پیشرفته و سودمندی وجود دارند که در گذر زمان اکثر کلنیک ها و بیمارستان ها به آنها مجهزشده اند.
مطالعه تصاویر دندانپزشکی می تواند به عنوان اصلی ترین روش برای تشخیص بیماری، طرح درمان و ارزیابی روند درمان توسط دندان پزشکان بشمار آید. این تصاویر توسط دستگاه های رادیولوژی دندان تهیه می شوند و اساس کار آنها را تیوب خود یکسو کننده تشکیل می دهد. تیوب به نحوی نصب می شود که بیشترین قابلیت مانور را داشته باشد و اندازه نقطه کانونی تیوب کوچک است.
گرافی opg مخفف ortho pantomo gram با نام های مختلفی نظیر پانورکس ،
PAN, (Dental Panoramic Radiograph) DPR ،OPG پانورامیک و .شناخته می شود OPT و
OPGیک تکنیک CTتخصصی برای نمایش فک ها در ایمپلنت بیماران است، با OPGیک نمای کلی از موقعیت دندانها و استخوانهای فک )مندیبل و ماگزیلا ( و سینوس های فک فوقانی و مفاصل بین فک ها و جمجمه )مفصل تمپور و مندیبل (به دست می آید.
اتاق OPG :
اتاق OPG اتاقی است که دستگاه OPG و لترال سفالوگرام [1]در آن قرار دارد.
پروسه عملی :
چانه بیماران روی یک استراحتگاه ثابت شده ، چانه در مرکز C آرم، بین تیوب اشعه x و نگهدارنده کاست فیلم قرار می گیرد. آرواره ها روی یک راهنمای پلاستیکی کوچک قرار داده می شود و ثابت می گردد .
بیشتر OPG در وضعیت ایستاده بیماران شکل می گیرد.
در طول اکسپوز تیوب اشعه x و کاست فیلم طول آرواره ها می چرخد .یک اکسپوزبرای چند ثانیه صورت می گیرد در حالیکه بیمار در وضعیت ثابت باقی مانده است. به جای تکیه بر فیلم درون دهان ،یک دستگاه اشعه ایکس پانوراما یک پرتو را از طریق بیمار روی یک فیلم یا یک آشکارساز چرخشی در مقابل لوله اشعه ایکس پر می کند.
کاست فیلم به صورت عرضی در طول اکسپوز حرکت می کند. اگر یک نیمرخ سفالومتری درخواست شده باشد، سر در یک محافظ مخصوص قرار می گیرد که مخصوص نیمرخ سفالوگرام می باشد. دز اشعه x کم می باشد. شیلد سربی و شیلد تیروئید در زمان درخواست یک اکسپوز به یک بافت می بایستی استفاده شود .
این پروسه عملیاتی بدون درد می باشد.
در صورت تصویربرداری کامل،چون همواره تیوب مولد اشعه در پشت سر و سنسور یا کاست رو به روی بیمار قرار دارد، به همین دلیل نمیتوان در این گرافی از محافظ تیروئید استاندارد استفاده کرد. زیرا زمانیکه اشعه از پشت به بدن بیمار وارد شود، بستن تیروئید از جلو به هیچ عنوان محافظتی از بیمار نخواهد کرد. حتی ممکن است محافظ تیروئید مانع برای رسیدن اشعه به چانه و استخوانهای مندیبل شود و در نتیجه پرتودهی مجدد نیاز باشد.
_ برای یک OPG چه آمادگی درخواست می شود ؟
هیچ نوع آمادگی برای یک OPG ، لترال سفالوگرام ، اسکن دندان و concot لازم نمی باشد.
مقدار دوز و پرتو دهی:
متاسفانه تصور عمومی مردم این است که غده ی تیروئید در قسمت فوقانی گردن قرار دارد، اما این غدد در قسمت تحتانی و پایین تر از استخوان لامی شکل(Hyoid) قرار دارد. دستگاه پانورامیک به گونه ای طراحی شده که از لحاظ خروج اشعه در رده ی کم زیان ترین روشهای تصویربرداری است.
در دستگاههای پانورامیک جدید، از مکانی که بیمار چانه ی خود را قرار داده به پایین هیچ اشعه ای عبور نمیکند و اگر غیر از این باشد در تست های فنی دستگاه، مجوز بهره برداری دستگاه صادر نمیشود. شیار خروج اشعه در پانورامیک های مدرن از یک میلیمتر تجاوز نمیکند و تنظیمات متعددی برای کودکان در نظر گرفته شده است که دوز کاهش یابد.
هر گرافی پانورامیک نهایتا دو تا سه برابر هر کلیشه پری اپیکال (گرافی های کوچک رایج دندان)دوز موثر دارد و به همین دلیل پیشنهاد اول دندانپزشکان برای بررسی کلی وضعیت فک و دندانها معمولا همین گرافی است.
ارتباط تشعشعات رادیولوژی دندان با سرطان تیروئید :
در پژوهشی که با حضور 313 بیمار مبتلا به سرطان انجام گرفت، دانشمندان دریافتند که احتمال ابتلا به سرطان تیروئید با افزایش تماس با تشعشعات رادیولوژی در دندانپزشکی تشدید میشود.
به گفته محققان غده تیروئید که در گردن قرار دارد به تشعشعات یونی به ویژه در کودکان حساس است، اما خطرات احتمالی این پرتوها که در دندانپزشکی وجود دارد، اغلب نادیده گرفته میشود.
برای کودکان بهتر است گرافی opg انجام نشود،بااشاره به اینکه این عکس مشکلات دهان و دندان را بهتر نشان می دهد، ولی بدلیل اینکه تصویربرداری نزدیک غده تیرویید است،ممکن است در رشد کودک تاثیر بگذارد.
محققان تاکید دارند باور این که رادیولوژی در دندانپزشکی کاملا بی خطر و ایمن است، باید بیشتر مورد آزمایش و بررسی قرار بگیرد.
این محققان خاطرنشان کردند که تجویز رادیولوژی فقط باید در مواقع ضروری انجام گیرد و نباید جزو چکاپ معمولی و متداول باشد.
بیماری های قابل تشخیص با OPG :
OPG بیماری های موجود یا بالقوه دندان را بررسی می کند، مانند:
1. پوسیدگی دندان
2. بیماری پریودنتال [2]پیشرفته مانند التهاب یا آبسه
3. کیستهای دهانی
4. تومورهای استخوان
5. دندان های آسیب دیده
6. سینوزیت و سایر مشکلات سینوسی صورت
7. اختلالات مفصل فک پایین ( TMJ )
8. ارزیابی قبل از استخراج دندان عقلانی.
نکاتی دررابطه با یک تصویربرداری خوب OPG :
1. حتما مطمئن شوید بیمار هیچ گونه وسیله ای در سر و گردنش نداشته باشد،مانند: گوشواره، عینک ،کلیپس،سنجاق و حتی کش موی سر.در ضمن در بعضی از مواقع پشت یقه لباس مارک به صورت فلزی وجود دارد و باید درآورده شود.
2. در خانم هایی که موهایشان را می بافند، باید مو ها باز شوند (چون سبب سفیدی در تصویر می شود) .
3. بیماربه صورت صاف پشت دستگاه می ایستد و کمی پاها جلوتر می آیند تا گردن به صورت کشیده قرار گیرد.
4. بیمار بایت بلاک را از ناحیه مشخص شده با دندان های سانترال قدامی گازمی گیرد، توجه داشته باشید که دندان های قدامی فوقانی و تحتانی درست روبه روی همدیگر باشند.
5. سر بیمار با خط افقی موازی گردد، برای این کار به خط لبخند(قوسی که بین فک فوقانی و تحتانی قرار دارد را در نظر بگیرید)توجه کنید، این خط در افراد مختلف دارای آناتومی متفاوتی می باشد،که باید سر رابه گونه ای تنظیم کنیم(بالا پایین کنیم)که این خط باید با خط افقی موازی شود.
6. سپس خط فوکال تراف را باید تنظیم کنیم،این خط باید بر روی ریشه دندان کانین(نیش)پایین باشد.
7. به بیمار توضیح دهید که زبانش را به طور کامل به کام بچسباند ، برای این کار میتوانید از جملات متفاوتی استفاده کنید: آب دهانتان را قورت دهید و وقتی زبان به سقف دهان چسبید همانجا نگهش دارید.
نویسنده : الهام ازادی
قسمت های آناتومیک مهم در تصاویر OPG
* تصویر OPG دختر بچه ای که نشان دهنده دندان های شیری و جوانه های دندان های دائمی میباشد:
منابع :
www.perthradclinic.com www.radiologyinfo.org www.imagingpathways www.bmecenter.ir www.globaldiagnostics.com.au www.tebyan.net www.omr-center.com
[1] سفالومتری نوعی روش عکسبرداری است که به منظور اندازه گیری جمجمه، فک، دندان و صورت انجام می شود .
به عکس حاصل از این روش سفالوگرام گفته می شود.
[2] بیماری پریودنتال اختلالی است که به علت عفونت و التهاب در لثه و استخوان اطراف دندان ها بوجود می آید. در مراحل اولیه که ژنژیویت نامیده می شود، لثه ها متورم و قرمز میشوند و گاهی با خون ریزی همراه هستند. در مراحل پیشرفته تر، پریودنتیت نامیده میشود که در این حالت لثه تحلیل می رود و حتی ممکن است بخشی از ریشه نمایان شود بطوری که در این افراد طول دندانها طویل تر از حالت عادی به نظر می رسد. بافت استخوانی اطراف دندانها نیز از طریق مکانیسم های متعدد دچار آسیب میشود و در نتیجه دندانها لق شده و در صورت عدم درمان، در نهایت دچار ریزش میشوند
